|
| Afb. 11: De claustrale singel: 14 kapittelhuizen lagen in een halve cirkel rondom de Onze Lieve Vrouwe- en Sint Nicolaaskerk |
De claustrale gordel van het OLV bestond uit een serie huizen die in een ring rondom de OLV-kerk lagen. Niet elk huis aan dit plein was een claustraal huis. Maar in de loop der eeuwen wordt een serie van 14 gebouwen en gebouwtjes de vaste kern van de claustrale gordel. Voor een deel waren de huizen in eigendom van het kapittel, voor een deel waren de huizen in privé-eigendom van kapittelheren, die hun bezit steeds doorverkochten aan andere kapittelheren. Soms werd een kanunnik zonder huis zelfs gedwongen om een kapittelhuis te kopen, wanneer er een vrij kwam. Het aantal huizen is te weinig om aan elk van de 20 kanunniken een huis toe te kunnen wijzen. Er waren daarnaast ook nog gemiddeld 16 kleine kanunniken, oftewel kapelaans van de broederschap van de heilige Anna. Soms werden kapittelhuizen bewoond door meerdere kanunniken samen, soms verhuurden ze het aan familie of vrienden en woonden zelf elders. De meeste kanunniken en kapelaans zullen in de nabijheid van de kapittelkerk en parochiekerk hebben gewoond.
 |
| Afb. 12: Claustraal huis nr. 4, links in de rode cirkel |
Het was echt een godsdienstige buurt. Een deel van de claustrale huizen is aan te wijzen als dienstwoning. Zo had de ‘claustrarius’ - de kloosterwachter - een dienstwoning, gelegen op de hoek van het OLV-plein en de Cortenstraat (claustraal huis nr. 4, nu verdwenen). De koster of ‘subcustos’ woonde meestal in claustraal huis nr. 14, dat tegen de kerk aan was gebouwd, net naast de oude ingang aan de zuidkant van de kerk. Ook dit huis bestaat niet meer. De rector van de kapittelschool woonde in claustraal huis nr. 12 (OLV-plein 7), net naast de kerk. Claustraal huis nr. 8 staat bekend als het dekenaal huis, omdat hier vaak de deken van het kapittel woonde. Maar dit was geen dienstwoning. Toen de Fransen Maastricht innamen, de kloosterordes en kapittels ophieven en hun bezit nationaliseerden, hielden slechts enkele voormalige kanunniken hun huis in bezit. Veel huizen werden vervolgens particulier bewoond of er werden bedrijven in ondergebracht, zoals een drukkerij in claustraal huis nr. 1 (OLV-plein 23), of een brouwerij, die later werd verbouwd tot broodfabriek, in claustraal huis nr. 7 (OLV-plein 18).
 |
| Fig. 13: The small mortuary that is part of claustral house nr. 5 |
Enkele voormalige kapittelhuizen worden nog steeds particulier bewoond. Claustraal huis nr. 5 (OLV-plein 20, nabij de hoek met de Koestraat) laat goed zien hoe die oude kapittelhuizen vanaf de 17e eeuw uitzagen: een terugliggend huis, een voorhof, vaak een ommuurde tuin en enkele bijgebouwen. Het bestaande kleine gebouwtje direct aan de straat was geen koetshuis, maar een lijkenhuisje, waar de doden lagen opgebaard tot ze op het tegenoverliggende kerkhof werden begraven.
Referentie:
Rensch, van, J., De claustrale huizen van het kapittel van Onze Lieve Vrouw te Maastricht. Een chronologische opstelling van losstaande feiten en gegevens vanaf het einde der 14e eeuw tot de tegenwoordige tijd, Maastricht, 1982, 1983. Bibliotheek RHCL, SHC VAV 071, typoscript.